Opowieści z Rumunii

Opowieści z Rumunii

Rodzajniki

w języku rumuńskim

ostatnie wpisy:

Język rumuński a inne języki romańskie

Język rumuński a inne języki romańskie

Rumuński na wakacje. E-book niezbędny w podróży

Rumuński na wakacje. E-book niezbędny w…

E-book do nauki rumuńskiego dla początkujących

E-book do nauki rumuńskiego dla początkujących

Poznaj i zapamiętaj raz na zawsze sekrety rumuńskich rodzajników! Dzisiaj dowiesz się, jak wyglądają formy rodzajnikowe i bezrodzajnikowe rumuńskich rzeczowników, a pod koniec artykułu znajdziesz plik PDF z zadaniami i kluczem odpowiedzi do pobrania. Spor la învățat!

tego kwiatu jest pół światu?

o floare (kwiat) oraz floarea (kwiat)

– czy to dwa te same kwiaty? Nie po rumuńsku.

O floare jest kwiatem nieokreślonym, jednym z wielu, możemy nie znać jego koloru, zapachu, wyglądu. Wyobraź sobie, że jesteś na wielobarwnej łące pełnej polnych kwiatów. Każdy z nich osobna to właśnie o floare.

A teraz zerwij jeden kwiat, dotknij go, sprawdź teksturę jego łodyżki, powąchaj. Ten kwiat będzie mieć konkretny kolor płatków – być może jest żółty jak jaskier lub czerwony jak mak. Nie jest już jednym z wielu kwiatów, jest Twoim kwiatem. Możesz wziąć go ze sobą do domu i podziękować za to, że pozwolił się zerwać. To właśnie jest floarea.

Ów przykład jedynie ilustruje jedną z możliwych różnic między określonością a nieokreślonością obiektu, o którym mowa. Oczywiście sprawa z rodzajnikami w rumuńskim na tym się nie kończy i nie zawsze jest tak prosta i malownicza 😉 Zanim przejdziemy do użycia, przypomnijmy sobie formy rodzajników.

Rodzajniki określone i nieokreślone w rumuńskim

Rodzajniki nieokreślone stawiamy przed rzeczownikiem:

l. poj. r. męski/nijaki*: un băiat, un birou, un frate (chłopak, biurko, brat)

 

l. poj., r. żeński: o pisică, o cafea, o floare, o familie (kot, kawa, kwiat, rodzina)

 

l. mn. wszystkie rodzaje: niște băieți, niște pisici, niște birouri (chłopaki, koty, biurka)

 

Rodzajniki określone w języku rumuńskim są enklityczne, czyli dokleja się je do końca słowa:

l. poj. r. męski/nijaki*: +(u)l, np. băiat > băiatul, birou > biroul, czyli do rzeczownika po prostu doklejamy „ul” albo samo „l”, jeśli „u” już jest na końcu słowa

lub +le, jeśli rzeczownik kończy się na „e”, np. frate > fratele

 

l. poj., r. żeński: na końcu zawsze będzie „a”, ale różnie je będziemy wprowadzać, zobacz:

ă > a, np. pisică > pisica (mała różnica w zapisie, ale duża pod względem znaczenia!)

+ua, jeśli rzeczownik już kończy się na akcentowane „a”, np. cafea > cafeaua

+a, jeśli rzeczownik kończy się na spółgłoskę + „e”, np. floare > floarea

ie > ia, jeśli rzeczownik kończy się na „i” + „e”, np. familie > familia

 

l. mn. rodzaj męski: +i, np. băieți > băieții, frați > frații

 

l. mn. rodzaj żeński/nijaki*: +le, np. pisici > pisicile, birouri> birourile

 

*Pssst… Pamiętaj, że rumuński rodzaj nijaki przyjmuje albo formy męskie – jeśli jest w liczbie pojedynczej, albo formy żeńskie – jeśli jest w liczbie mnogiej, np. un birou, două birouri.

użycie rumuńskich rodzajników

Zacznijmy od tego, że w języku rumuńskim rzeczowniki mogą występować w trzech formach: 1. bez żadnego rodzajnika; 2. z rodzajnikiem nieokreślonym; 3. z rodzajnikiem określonym.

Reguły zaś, które wyznaczają użycie rodzajników, można podzielić na dwa rodzaje – logiczne i gramatyczne. Logiczne wynikają z kontekstu i stosunku do przedmiotu, czy coś jest znane i określone, czy też nie – jak z tym kwiatem, który pojawił się na początku artykułu. W tej kwestii, jako użytkownicy języka rumuńskiego, musimy polegać na swojej intuicji i znajomości kontekstu.

Istnieje jednak w języku rumuńskim cały szereg zasad gramatycznych, które warunkują użycie rodzajników. Gdy je dobrze poznasz, zrozumiesz i zapamiętasz, już nigdy nie będziesz musiał/a głowić się nad poprawnością językową swojej wypowiedzi. Pomogę Ci w tym – już za chwilę przedstawię listę reguł gramatycznych, które działają zawsze i wszędzie.

I jeszcze jedna uwaga: używając rodzajników po rumuńsku, najpierw trzeba wziąć pod uwagę gramatykę, a dopiero potem kontekst! Będę takie sytuacje, gdy np. gramatyka wymagać będzie użycia formy bezrodzajnikowej, a kontekst rodzajnika określonego – wtedy może dojść do sytuacji, gdy konieczne będzie użycie rodzajników dopełniaczowych (o nich jednak innym razem).

Kiedy używamy formy bezrodzajnikowej?

  • po liczebnikach: Am doi frați (Mam dwóch braci)
  • po zaimkach pytajnych: Ce carte citești? (Jaką książkę czytasz?)
  • po mult, multă, mulți, multe: Am mulți prieteni (Mam wielu przyjaciół)
  • po puțin, puțină, puțini, puține: Am băut puțin vin (Wypiła/em troszkę wina)
  • po fiecare: Merg la sală în fiecare zi (Chodzę na siłownię każdego dnia)
  • po câteva i câțiva: Am scris câteva articole (Napisała/em kilka artykułów)
  • do narodowości, zawodów i statusów: Sunt poloneză (Jestem Polką), Ești inginer? (Jesteś inżynierem?)
  • po przyimkach: fără zahăr (bez cukru), pe masă (na stole), merg la restaurant (idę do restauracji), pâine cu unt* (chleb z masłem), vorbește cu iubire* (mówi z miłością)

* przyimek cu łączy się z formą bezrodzajnikową tylko gdy mówimy o materii (czymś niepoliczalnym), np. unt (masło), miere (miód), săpun (mydło) albo o abstrakcji, np. iubire (miłość), onestitate (szczerość) – w innych wypadkach dostaje rodzajnik określony (o czym będzie dalej).

Kiedy używamy rodzajnika określonego?

  • bardzo często jeśli to podmiot w zdaniu: Băiatul merge la sală. (Chłopak idzie na siłownię) – ale jest też możliwe użycie tu rodz. nieokreślonego, jeśli chcemy podkreślić, że to „jakiś chłopak” albo „jeden chłopak, a nie wielu”
  • z przyimkiem cu, jeśli mamy na myśli środek transportu: Merg cu autobuzul (Jadę autobusem), narzędzie: Scriu cu pixul (Piszę długopisem), towarzystwo: Vorbesc cu prietena (Rozmawiam z przyjaciółką) i niektóre utarte wyrażenia, np. potrivit cu vârsta (odpowiedni do wieku), conform cu originalul (zgodny z oryginałem)
  • przy czasownikach takich jak a-i plăcea, a-l durea: Îmi place cafeaua (Lubię kawę), Mă dor dinții (Bolą mnie zęby) 
  • z zaimkami dzierżawczymi: pisica mea (mój kot), fratele tău (twój brat)
  • gdy rzeczownik dostaje dodatkowe określenie, jest nazwą własną, np. pe masa maro (na brązowym stole); merg la restaurantul Fado (idę do restauracji Fado)
  • po amândoi, amândouă: Amândouă pisicile stau la geam (Oba koty siedzą przy oknie)
  • po tot, toată, toți, toate: Lucrez toată ziua (Cały dzień pracuję)

Kiedy używamy rodzajnika nieokreślonego?

  • przy narodowości/ zawodzie/statusie, jeśli zawiera dodatkowe określenie: Ești un inginer bun! (Jesteś dobrym inżynierem!), Este o studentă foarte harnică. (Jest bardzo pracowitą studentką)
  • w znaczeniu liczebnikowym „jeden”, „jedna”, np. Un bilet, vă rog! (Poproszę jeden bilet), O cafea fără zahăr, vă rog. (Jedną kawę bez cukru poproszę)
  • wyrażając faktyczną nieokreśloność przedmiotu lub osoby, np. Un om trece strada. (Jakiś człowiek przechodzi przez ulicę).

Już rozumiesz?

Potraktuj ten artykuł jako faktyczny materiał do nauki języka (jeśli oczywiście się go uczysz). Usiądź, powtórz na głos przykłady, zapisz je w zeszycie. Zapakowałam tu ogrom wiedzy i lata swoich potyczek z rodzajnikami, dlatego jeśli pomogłam Ci choć trochę lepiej zrozumieć temat, puść ten artykuł dalej w świat 🙂

A na koniec… prezent! Specjalnie dla Ciebie darmowy zestaw ćwiczeń na rodzajniki w języku rumuńskim. Możesz go pobrać i wydrukować albo wypełnić w programie na komputerze. Zestaw zawiera klucz odpowiedzi, ale gdybyś miał/a jakiekolwiek pytania, zawsze możesz do mnie napisać – na IG, FB lub maila: opowiescizrumunii@gmail.com

Pozostaje mi już tylko życzyć Ci powodzenia z rodzajnikami 🙂

Zestaw ćwiczeń na rodzajniki

Bibliografia i polecajki

● Ion Coteanu, Gramatica de bază a limbii române, ed. Albatros

● Dana Cojocaru, You can speak Romanian, ed. Compania

Podobają Ci się Opowieści z Rumunii? Ogromnie się z tego cieszę! Jeśli chcesz wesprzeć moją dalszą działalność, możesz postawić mi wirtualną kawę.

hop po kawę!

zobacz także:

szukasz czegoś innego? spróbuj tutaj: