Opowieści z Rumunii

Rumuński dor

słowo, którego nie ma w polszczyźnie

ostatnie wpisy:

Język rumuński a inne języki romańskie

Rumuński na wakacje. E-book niezbędny w…

E-book do nauki rumuńskiego dla początkujących

Czym jest rumuński dor?

A to dobre pytanie.

Próbując na nie odpowiedzieć, oddam głos zarówno autorom słownika, jak i rumuńskim pisarzom i myślicielom. Podzielę się także swoimi doświadczeniami z tym nieprzekładalnym na język polski słowem.

Dor w słowniku języka rumuńskiego

Słownik języka rumuńskiego dexonline.ro podaje następujące definicje rzeczownika dor:

1. Dorință puternică de a vedea sau de a revedea pe cineva sau ceva drag, de a reveni la o îndeletnicire preferată; nostalgie.

2. Stare sufletească a celui care tinde, râvnește, aspiră la ceva; năzuință, dorință.

3. Suferință pricinuită de dragostea pentru cineva (care se află departe).

4. (Pop.) Durere fizică.

5. Poftă, gust.

6. Atracție erotică.

1. Ogromna chęć (ponownego) zobaczenia kogoś lub czegoś nam drogiego, powrotu do ulubionej czynności; nostalgia.

2. Uczucie, gdy kogoś do czegoś ciągnie, ktoś czegoś bardzo pragnie, aspiruje do czegoś; dążenie, pragnienie.

3. Cierpienie wywołane miłością do kogoś (kto znajduje się daleko).

4. (Lud.) Ból fizyczny.

5. Ochota, smak.

6. Pociąg seksualny.

Dor jest trudny do objęcia jedną tylko definicją, bo skupiają się w nim różne i czasem sprzeczne ze sobą uczucia – ból, tęsknota, miłość, żal, pragnienie. Aby dobrze zrozumieć użycie tego słowa w języku codziennym, trzeba doskonale znać kontekst wypowiedzi. A można spotkać wyrażenia takie jak:

Mi-e dor de tine. Îți duc dorul. – Tęsknię za tobą. (drugie zdanie dosłownie znaczy piękne: “Niosę ci tęsknotę”)

Mor de dorul tău. – Umieram z tęsknoty za tobą.

cu dor – czule, serdecznie, namiętnie

dor de a face ceva – ochota, pragnienie zrobienia czegoś

dor de ducă – tęsknota za włóczęgą (ang. wanderlust)

dor w kulturze rumuńskiej

Jednak dor w pieśniach ludowych, w poezji czy w dziełach z zakresu filozofii kultury rumuńskiej ma dużo głębsze znaczenie niż po prostu tęsknota lub pragnienie. Bywa rozumiany jako jeden z podstawowych elementów duszy rumuńskiej, nieodłączny towarzysz życia emocjonalnego Rumunów.

W muzyce i poezji jest personifikowany, staje się nie tyle obiektem, co bohaterem lirycznym, np:

Pe unde umblă dorul

Nu poți ara cu plugul

Ca s-agață plugu-n dor

Tłum. filologiczne: Gdzie przechodzi dorul / Nie możesz orać pługiem / Bo pług się na nim zawiesi

W podobnej, ożywionej formie można go spotkać we współczesnej muzyce rumuńskiej, zwłaszcza tej czerpiącej z lokalnej kultury, zanurzonej w rumuńskiej rzeczywistości:

Rumuński dor był obiektem rozmyślań i dyskusji również na gruncie filozofii kultury.

Constantin Noica, wybitny rumuński filozof, stwierdził, że dorul “jest scaleniem, nie złożeniem. Zlało się w nim cierpienie, od którego samo słowo pochodzi*, z rozkoszą powstałą – w nikomu nie znany sposób – z cierpienia.” (rum. “Reprezintă o contopire, şi nu o compunere. S-a contopit în el durerea, de unde şi vine cuvântul*, cu plăcerea, crescută din durere nu pricepi bine cum.”)

*rum. dor pochodzi od łac. dolere (‘cierpieć’, ‘boleć’)

Z kolei Lucian Blaga, międzywojenny poeta, dramaturg i filozof, w taki sposób streścił ten termin:

Rumuński dor często bywa porównywany z portugalskim saudade, które także nie znajduje swojego idealnego odpowiednika w innych językach i jest ważne dla kultury całego kraju.

Dla mnie osobiście dor to stan emocjonalny, który już wcześniej znałam, ale nie potrafiłam nazwać. To pewnego rodzaju bolesna nostalgia połączona z uczuciem serca rwącego się do czegoś/kogoś. Smak ma słodko-gorzki, nie sposób określić, czy to emocja pozytywna, czy negatywna.

Czy znasz to uczucie?

Na koniec zostawię cię z wierszem Luciana Blagi, którego – podobnie jak słowa dor – nie sposób przełożyć na język polski.